როგორი იქნება „საგზაო რუქა“ ყარაბახისთვის

ეუთოს სათავეში მყოფი ყაზახეთი, მზად არის სომხეთსა და აზერბაიჯანს შესთვაზოს მთიანი ყარაბახის კონფლიქტის დარეგულირებგის გეგმა. კონკრეტულად რა აისახება ეგრეთ წოდებულ „საგზაო რუქაში" ჯერჯერობით უცნობია, საჯაროდ ხომ არცერთი მხარე არ დათანხმებია დათმობებს. სავარაუდოდ, საუბარი წავა მღელვარე რაიონში მაცხოვრებელი ადამიანების ცხოვრების სოციალურ და ჰუმანიტარულ ასპექტებზე.

ყაზახეთის სგარეო საქმეთა მინისტრმა კანატ საუდბაევმა ყარაბახის კონფლიქტის დასარეგულირებლად „საგზაო რუქის" შემუშავება დააანონსა. უფრო ადრე მან მოინახულა აზერბაიჯანი, სომხეთი და საქართველო და დარწმუნდა, რომ მხარეებს შორის პოზიციებში სასიკეთო ძვრებია.

„შინაარსიანი და გულახდილი აზრთა გაცვლამ" აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევთან და სომეხთის ლიდერ სერჟ სარქსიანთან, ყაზახეთის საგარეო საქმეთა სამინიტსროს თავკაცის თქმით, „შეუფასებელი წარმოდგენა მისცა მას მთიანი ყარაბახის კონფლიქტის შესაცნობად".

საუდბაევმა ასევე მოუწოდა ეუთოს ქვეყნების პარლამენტარებს, გამოიყენონ მათი ორატორული ნიჭი, რათა „დაძლიონ უნდობლობა ადამიანებსა და სახელმწიფოებს შორის". „თქევენი სიტყვები და მტკიცებულებები კონფლიქტის ორივე მხარეს მყოფ ადამიანებს დაეხმარება მიხვდნენ, რამდენად მნიშვნელოვანია კონფრონტაციის დაძლევა, თანამშრომლობისა და მშვიდობიანი თანაცხოვრების ასაგებლად, სამუშაოების ჩატარების აუცილებლობა"- განაცხადა ეუთოს მმოქმედმა თავმჯდომარემ.

უკანასკნელ ხანებში ეგრეთწოდებული მინსკის ჯგუფის მუშაობა, რომელიც მოწოდებულია მთიან ყარაბახში სიტუაციის დარეგულებისაკენ, გააქტიურდა. კატალიზატორად იქცა თურქულ-სომხური ურთიერთობების გაუმჯობესება, რასაც თურქეთი ყარაბახის პრობლემის გადაწყვეტასთან აკავშირებს.

25 იანვარს, სოჭში შედგა ორი მტრულად განწყობილი კავკასიური ქვეყნის პრეზიდენტების შეხვედრა, რუსეთის ლიდერის დიმიტრი მედვედევის შუამდგომლობით.

შავი ზღვის პირას გამართულმა მოლაპარაკებებმა, მიუხედავად დიდი მოლოდინისა, ვერანაირი ძვარა ვერ მოიტანა ტერიტორიულ- ეთნიკური კონფლიქტის გადაწყვეტაში, სომხებით დასახლებულ აზერბაიჯანის მიწაზე. შეხვედრის შედეგების მიხედვით რუსეთის საგარეო სამქეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა განაცხადა:"არის საერთო გაგება მადრიდის პრინციპების დოკუმენტის პრემაბულაზე".

თუმცა პრეამბულის ტექსტი საზოგადოებისათვის უცნობი რჩება, თავად პრონციპები კი კრიტიკას იწვევს სტეპანაკერტის მხრიდან, რომელიც არ არის ჩართული მოლაპარაკებების პროცესში, ასევე ზოგოერთ სომხეთისა და აზერბაიჯანის პოლიტიკურ ძალებშიც.

გამოქვეყნებული პრინციპებს შორის, არის მთიანი ყარაბახის გარშემო მდებარე რაიონების ბაქოს კონტროლი ქვეშ დაბრუნება, სეპარატისტული რესპუბლიკისთვის შუალედური სტატუსის მინიჭება, სომხეთისაკენ „დერეფნის" გახსნა, მომავალში რესპუბლიკის სამართლებრივი სტატუსის ჩამოყალიბება, აზერბაიჯანელი და სომეხი დევნილების დაბრუნება, უსაფრთხოების საერთაშორისო გარანტიები.

როგორც ექსპერტები აღნიშნავენ ერევანი, ახლოსაა თანხმობის მიცემასთან, რომ მთიანი ყარაბახის გარეშემო ზოგიერთი აზერბაიჯანული რაიონი გაანთავისუფლოს. მაგრამ, ბაქო არ არის მზად ეს ტერიტორიები გაცვალოს, სტეპანაკერტის დამოუკიდებელ სტატუსზე.

თანაც, სომხეთშიც მრავალი ამ იდეას მტრულად შეხვდა. როგორც შემოდგომაზე განაცხადა ყარაბახის ომის გმირმა ჟირეირ სეფილიანმა, „დასახულია ამოცანა სერჟ სარქისიანს გამოსტაცონ ხელმოწერა დოკუმენტზე, რომლის მიხედვითაც უნდა დავთმოთ 7 ტერიტორია". მაშინ პოლიტიკოსებმა და სამხედროებმა ივარაუდეს, რომ მალე „ჩვენ გავიგებთ რაღაცას საგზაო რუქის შესახებ, რაღაც დოკუმენბტზე, რომელიც არცახს შეეხება (თვითაღიარებული მთიანი ყარაბახი)".

არსობრივად, მხარეების პოზიცია 20 წლეია უცველელი რჩება. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ყოფილი საბჭოთა ავტონომიის საზღვრებთან მიმდინარეობს სხვადასხვა ინტენსივობის საომარი მოქმედებები ან უბრალოდ წვრილწვრილი პროვოკაციები ხდება. ჩიხიდან გამოსავალი კი არ ჩანს.

კოდი დღიური

  Print version